چه پیش آمدهای تحقق پذیر و یا قابل پیشبینی بودند اگر بطور مثال هیتلر در سوء قصد 20 یولی سال 1944 کشته می شد، ایرانیان در مآراتن پیروز می شدند، یا پنتیوس پیلاطس (Pontius Pilatus)، شهردار اروشلیم، مسیح را به مرگ محکوم نمی کرد،

اگر هنیبال ( Hannibal ) در سال 216 قبل از میلاد بعد از پیروزی در جنگ کانای (Cannae) به رم حمله می کرد و در آخر اگر دولت مصدق با کودتا 28 مرداد سقوط نمی کرد. اگر هیتلر در سوء قصد کشته می شد این امکان وجود داشت که معاون او، گوبلز، جای هیتلر را می گرفت و جنگ زودتر خاتمه می یافت. شاید نیز فرماندهان ارتش نازی به فدرت می رسیدند و پیشنهاد صلح به متفقین می داند. جامعه شناس آلمانی، ماکس وبر، معتقد بود که اگر ایرانیان بر یونان در جنگ مآراتن پیروز می شدند فرهنگ غرب تغییر می کرد (غرب فرهنگ امروزی را نداشت). هگل نیز اشاره کرده است که با پیروزی ایران فردگرایی یونانیان جای خود را به خودکامگی شرقی می داد. برای این محققان پیروزی یونان بر ایران یعنی پیروزی آزادی غربی بر استبداد شرقی. اما طبیعت آزادی خواهانه فقط تعلق به یونانیان نداشت، شهروندان رم قدیم نیز، بدون آنکه فرهنگ یونان را به ارث برده باشند، آزادی فردی را می شناختند. پلاتون در دیالوگ ( Gorgias) نظر انتقادی به پیروزی یونانیان داشت و موافق نبود که حکمرانان آتن  فرمانده هان یونانی (Miltiades, Kimon) در جنگ ماراتن را تحسین و تمجید کنند. فیلسوف اشاره می کند که آتن بعد از پیروزی بر ارتش ایران قصد داشت قدرت بیشتری کسب کند و فساد اخلاقی شهر را فرا گرفته بود. نیچه نیز در کتاب ” فایده و معایب تاریخ ” از عملکرد آتنی ها انتقاد می کند که آتنی ها بعد از پیروزی تمام غریزه های بد خود را نشان دادند. برای نیچه پیروزی آتن بر ایران یک فاحعه ملی برای آتنی ها بود. از طرف دیگر هخامنشیان آزادی های فردی در قسمت یونانی آسیای کوچک ( ایونیا ) را محدود نکردند و می توان حتا تصور کرد که اگر ایرانیان در ماراتن و یا در سالامیس پیروز می شدند یونانیان، برخلاف ادعای هگل و وبر، فرهنگ خود را از دست نمی داند. اما اگر هنیبال به طرف رم حرکت می کرد چه اتفاقاتی می توانستند رخ دهند؟ شاید رم پیشنهاد صلح می کرد و هنیبال با گرفتن غرامت جنگی به کارتاژ برمی گشت، یا اینکه در جلوی درواز های رم سپاهیان هنیبال شکست می خوردند. امکان بعدی شکست رم از هنیبال و شکل گرفتن امپراتوری کارتاژ بود ( به جای امپراتوری رم ). فرض کنیم که پیلاطس از به صلیب کشیدن مسیح صرف نظر می کرد و او را به کار اجباری به یک معدن سنگ در مصر که در آن زمان مرسوم بود می فرستاد. اگر مسیح در این معدن به مرگ طبیعی جان می سپرد دین مسیحیت نمی توانست پیروان زیادی پیدا کند. به صلیب کشیدن و شهید شدن و نه مرگ طبیعی مسیح دین مسیحیت را جهانی کرد. یا اگر مسیح مورد عفو و آزاد می شد. مسیح شاید بعد از عفو با مریم مجدلیه ازدواج می کرد و با شغل نجاری زندگی را می گذراند. در این صورت ( ازدواج و زندگی معمولی ) بعد از مدتی فقط خاطره ای از مسیح در افکار عمومی بافی می ماند. در باره انقلاب فرانسه نیز این نطریه ابراز شده که اگر رفرم وزیر دارایی وقت  فرانسه ، Turgot – وفات 1781, به اجراء در می آمد انقلاب فرانسه ضرورت خود را از دست می داد. آیا اگر دولت مصدق سرنگون نمی شد انقلاب اسلامی 1357 اتفاق می افتاد. آیا انقلاب ایران بعلت نبودن آزادی های سیاسی ( آزادی احزاب، بیان و مطبوعات ) و فقر عمومی به وقوع پیوست و یا اینکه مسائل فرهنگی ( اشاعه فزهنگ غرب در جامعه ) سبب طفیان مردم شد؟ آیا اگر مصدق تصمیم می گرفت از آزادی های فردی دفاع و دین را از سیاست ( سکولاریسم ) جدا کند مذهبی ها ساکت می مانند. در این صورت شاید ائتلافی که در انقلاب 57 بین چپی ها و مذهبی ها علیه شاه و بختیار به وحود آمد برضد مصدق هم شکل می گرفت و جمهوری اسلامی سال ها زودتر پایه گذاری می شد – بجای بختیار مصدق به غرب پناه می برد.

بررسی های تاریخ نویس از یک حادثه تاریخی ( پیش آمدهای که اتفاق اقتاده اند ) بر پایه اسناد صورت می گیرند و به همین علت نظریه در باره اتفاق نیفتاده ( بعلت تجربه نکردن آن اتفاق ) مشکل است. یک متد علمی که بوسیله آن محققان بتوانند اتفاقات نیفتاده را بررسی کنند در دسترس نیست. هرگونه نظر و قضاوت در رابطه با اتفاقات نیفتاده ( که چه می شد اگر آن اتفاق رخ می داد ) بیشر آرزو و فانتزی پیشگو را بازگو می کنند تا یک واقعیت تاریخی را .

  آدرنو و همسر ( Gertel Adrno ) در Sils Maria – سوئیس

آدرنو در کتاب “دیالکتیک روشنگری” اشاره می کند: ”  قدرتمندان صحه می گذارند که طبیعت درمان بخش و مفید است و به همین جهت آنرا ( طبیعت را ) در مقابل جامعه قرار می دهد، اما در نهایت همین قدرت حاکم نیرو درمان بخش در طبیعت را نابود و آنرا حراج می کند” . در کتاب دیگر ،Minima Moralia ، طبیعت برای آدرنو در “جامعه بورژواری چیری نیست به جز جای زخم جامعه مثله شده”. اما آدرنو دو کتاب نام برده را در طبیعت سوئیس ننوشت و به نظر هم نمی رسد که فیلسوف در این عکس مشغول نگاه کردن به ” جای زخم جامعه مثله  شده ” است ( نیچه هم در این مکان مدتی اقامت داشت ). 

Obverse.: Three standing figures holding globus cruciger, crosses on crowns, no legend

:  Reverse.: M, abovbe, : A below; legend in Arabic only

 محمد رسول الئه 

   این سکه که در دوران عبدالملک مروان (  685  – 705 )  ضرب شده است، به نقل از  Foss ، غیر معمولی است ، به این معنی که در روی سکه سه شکل با علامت صلیب دیده می شوند  و در پشت سکه اسم محمد رسول الئه نقش شده است. (1)

1 – Clive Foss, Arab-Byzantine Coins, Harvard University Press, 2008, P. 63 

Die Araber akklimatisirten sich, sie fühlten sich mit den Landeskindern eins in der gemeinsamen Provinz, als Churasanier. Sie trugen Hosen wie die Iranier, tranken Wein; feierten Neuruz und Mihrigan

“عرب ها خودشان را تطبیق دادند و احساس داشتند که مانند بومی ها هستند، همانند خراسانی ها. آنها مثل ایرانی ها  شلوار می پوشیدند ، شراب می نوشیدند، نوروز و مهرگان را جشن می گرفتند. ”  

 Julius Wellhausen, Das arabische Reich und sein Sturz, Berlin 1960 , P. 307

سکه های از عبدالملک مروان از سال 696 در مرو ضرب شده اند. بر روی سکه مرو ، با خط پهلوی، نام ” عپدولملیک ی مروانان ” و نه عبدالملک بن مروان  دیده می شود. در زبان فارسی  آن اول حالت اضافی و آن  دوم حالت جمع است. به این ترتیب ” مروانان ” یعنی شهروندان مروی، یا افرادی که از مرو هستند. عپدولملیک ی مروانان ( عرب ایرانی ) از ساکنان شهر مرو بود. نویسندگان  عرب و ایرانی ( طبری ) پدری را به نام مروان جایگزین شهر مرو کردند و ” عبدالملک بن مروان ” را به عرصه تاریخ فرستادند.

نام عپدولملیک ی مروانان بر روی سکه مرو به خط پهلوی

سکه عبدالملک بن مروان از مرو 

( John Walker, A Catalogue of the Arab-Sassanian Coins, London 1941, P. 29 )

 سکه عپدولملیک امیری ورویشینکان از ضرابخانه های مختلف  

 ( ع . شمس اشراق ، نخستین سکه های امپراتوری اسلام، اصفهان، 1369، ص.  84

شمس اشراق در پانویس صفحه 84 اضافه می کند: ” در برخی سکه ها نیز نام خلیفه…… عپدولملیک ی مروانان ضرب شده است “

شمس اشراق سال 70 و  73 بر روی سکه ها از ضرابخانه اردشیر خره را تغییر نداده، اما سال 60 و 65 از ضرابخانه دارابجرد را به سال های یزدگردی ( هجری 72 و 77 ) برگردانده است.

به نقل از تاریخ نویسان طبری در سال ۸۳۹ در آمل به دنیا آمد و ۹۲۳ ( میلادی ) در بغداد درگذشت. از زندگی نامه طبری که کامل هم نیست نمی‌توان اطلاعات زیادی از این تاریخ نویس ایرانی به دست آورد. اما با توجه به حجم زیاد نوشته‌های طبری می‌بایست این تاریخ نویس خیلی زود در سنین جوانی شروع به نوشتن (شاید هر روز بیش از چهل صفحه) کرده باشد.

پرسش این است که آیا یک تاریخ نویس به تنهایی می‌توانست هزاران صفحه در باره تاریخ بنویسد. بعید به نظر می‌رسد که طبری تنها این کار را کرده باشد. این امکان نیر وجود دارد که اصولا طبری نامی به عنوان یک تاریخ نویس وجود خارجی نداشته و یک تیمی، یا پروژه‌ای به نام طبری ( برنامه طبری ) این تاریخ‌ها را نوشته است. اما مهم حجم صفحه‌های زیاد تاریخ طبری نیست، بلکه محتوی این مجموعه مشکوک به نظر می رسد، بدین معنا که آیا طبری واقعیت گذشته را بازگو کرده یا افسانه‌پرداز بود؟ در اینجا به چند خبر طبری توجه کنیم: طبری به دو علت که چرا اعراب محل نهاوند را برای جنگ با ایرانیان انتخاب کردند اشاره می‌کند. دلیل اول، پیشنهاد یک ایرانی به انتخاب این محل به عمر در تیسفون بود. دلیل دوم، نامه مردم فارس به پادشاه در مرو بود ( طبری نام پادشاه را ذکر نمی‌کند). اهالی فارس پس از تسلط اعراب بر این منطقه نامه‌ای به پادشاه می‌نویسند و پادشاه در نامه‌ای از تمام شهروندان امپراتوری می‌خواهد که خود را علیه اعراب بسیج کنند. پس از این نامه شهروندان بین خود محل نهاوند را برای مقابله با اعراب تعیین می‌کنند. قصد طبری از این خبر مهم نشان دادن محل نهاوند است که نیروی بزرگی از ایرانیان در آنجا برای جنگ جمع شده بودند. این خبر طبری مستند نیست، چرا که پس از شکست ارتش خسرو دوم از بیزانس در سال ۶۲۸ دولت ساسانی درهم شکسته بود و شاه دیگر قدرت و نفوذی نداشت که بتواند شهروندان ایران را علیه اعراب بسیج کند. اما آن تاریخ نویسی که بعد از 200 سال خبر از جزئیات یک حادثه تاریخی می‌دهد مورد اعتماد نیست. طبری در یک فهرست به نام کشته شدگان جنگ » یرموک »، جنگ بین بیزانس و اعراب در سال ۶۳۶ میلادی، اشاره می‌کند. با توجه به انتقال شفاهی اخبار از نسلی به نسل دیگر ( تاریخ شفاهی ) در دو قرن اول اسلام ( قرن ۷ و ۸ ) به خاطر سپردن اسامی بعید به نظر می‌رسد ( متن هر گفته یا گزارش شفاهی از یک حادثه تاریخی از نسلی به نسل دیگر تغییر می‌کند، بدین معنا که یا به متن اولیه خبر متن دیگری آگاهانه اضافه، حذف یا بخشی از آن متن فراموش می‌شود ). تا به حال هیچگونه مدرک تاریخی (به غیر از اخبار طبری و نویسندگان عرب )  که از جنگ بیزانس با اعراب خبر بدهد پیدا نشده است. بعد از قرار داد صلح بین هراکلیوس، پادشاه بیزانس، و سپهبد خسرو دوم پزویز، شهربراز، در اروشلیم، در سال ۶۳۰ لشگر بیزانس از سوریه عقب نشینی کرد و با ضعیف شدن، یا نابودی ارتش ساسانیان (۶۲۸) اعراب به عنوان تنها نیروی مسلح در این مناطق باقی مانده بودند، به زبان ساده‌تر: جنگی بین اعراب و بیزانس در کنار رودخانه « یرموک » نشده است. اعراب در این مناطق بودند و قدرت را در اختیار داشتند. طبری از دو نامه نام می‌برد که « خالد بن ولید » ( در ادبیات اعراب معروف به » شمشیر خدا »)، پس از اولین برخورد نظامی در مرز عراق، به «مالک ایران» و مرزبانان ایرانی نوشته است. از نظر اسلام‌شناس آلمانی Albrecht Noth صحت ارسال چنین نامه‌های مورد سوال است (۱). همچنین طبری از نامه‌های عمر به فرمانده هان ارتش در قادسیه و نهاوند خبر می‌دهد. سعد بن وقاص، فرمانده اعراب در قادسیه، دو بار قاصد‌های که طبری نام آنان را آورده است نزد رستم می‌فرستد. قاصد‌های اول که ۹ نفر بودند به دستور خود وقاص فرستاده می‌شوند. بار دوم عمر در نامه‌ای به فرمانده سپاه اعراب در قادسیه دستور می‌دهد که ۱۴ قاصد نزد رستم فرستاده شوند. اسم ۶ از قاصد‌های وقاص در فهرست‌های دیگری ( فهرست نفرات لشگر ) نیز درج شده‌اند. به نقل از طبری ۷ نفر از ۱۴ قاصدی که به دستور عمر فرستاده شده بودند اصیل، خردمند و زیرک به نظر می‌رسیدند و ۷ قاصد دیگر خوش اندام بودند ( وقاص عرب‌های با خرد و خوش اندام را نزد رستم فرستاد!!! ). از جنگ نهاوند و قادسیه نیر طبری و واقدی خبر می‌دهند که این دو نویسنده حقیقت تاریخی را بازگو نمی‌کنند: جنگ نهاوند و قادسیه فقط در فانتزی طبری ( فانتزی عباسیان ) اتفاق افتاده اند. طبری اشاره می‌کند که هراکلیوس، پادشاه بیزانس، به فرمانده‌های ارتش خود در سوریه نامه نوشته است. طبری از نامه نگاری بین رستم و پادشاه پوراندخت خبر می‌دهد. تا به امروز هیچ کدام از این نامه‌های که طبری به آن‌ها اشاره کرده است یافت نشدند.

 تاریخ طبری و همچنین اخبار محمد بن عمر واقدی ( وفات ۸۲۲ ) در ‏کتاب » المغازی » از حنگ‌های اعراب بیشتر ویژگی‌های منظومه‌های حماسی را دارند تا کتاب‌های تاریخ. خبر واقدی از فتح سوریه و مصر به فرماندهی « خالد بن ولید » داستان جنگ تروا را در خاطره‌ها زنده می‌کند. در این خبر “خالد بن ولید” آشیل عرب‌ها است و هراکلیوس، پادشاه بیزانس، بر تحت پریاموس ( پادشاه ترویا ) نشسته است. عرب‌شناس آلمانی، Carl Brockelmann، بر این عقیده است که بیشتر کتاب‌های ” فتوح ” واقدی به این نویسنده تعلق ندارند و در زمان جنگ‌های صلیبی برای تقویت روحیه اعراب نوشته شده‌اند (۲). همانطور که نمی‌توان با مراجعه به منظومه هومر یا شاهنامه فردوسی گذشته یونان و ایران را بازسازی کرد همانطور هم نمی‌توان در کتاب‌های طبری و نویسندگان عرب قرن ۸ و ۹ به واقعیت‌های حوادث تاریخی اعراب در قرن ۷ دست یافت. 

1- Albrecht Noth, Quellenkritische Studien zu Themen, Formen und Tendenzen frühislamischer Gechichtsüberlieferung, Teil I, Themen und Formen, 1973, Bonn, P. 131

2- Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Literatur,I, 1948, P. 136

  یک سنگ نبشته ( بر روی سنگ سیاه آتشفشانی – Basalt ) از عبدالملک مروان در سال 1961 در کناره دریاچه ” بحر الطبريين – در نردیکی بلندی‌های گولان ” به دست آمده است که نشان می دهد این خلیفه سرپرستی توسعه یا مرمت جاده مابین دمشق و اورشلیم – بیت المقدس را در سال 694 بر عهده داشته است. این سنگ نبشته در موزه اروشلیم به نمایش گذاشته شده است.

 سنگ نبشته عبدالملک مروان در کناره دریاچه “بحر الطبريين” به خط کوفی ( بدون نقطه)

Moshe Sharon, An Arabic Inscription from the Time of the Caliph ‘ Abd al-Malik, Bulletin of the School of Oriental and African Studies 29, London (1966), PP, 367-372; Israel Museum, Jerusalem, Inventar Nr. IAA 63-428

——————————————-————————————————–  

Weiterlesen →

” رویداد نامه طبری خبر از جزئیات اشغال عراق و ایران و نابودی ساسانیان توسط اعراب مسلمان را می دهد. منبع خبری طبری سیف بن عمر و به طور ناچیز نیز ابن اسحاق است”

Among our sources, al-Tabari’s chronicle provides by far away the most detailed narrative of the Arab-Muslim annexation of Iraq and Iran, and the liquidation of the Sasanian state. Al-tabari’s account of these event is based mostoly on the authority of Sayf b. Umar and , to a lesser extent, Ibn Ishag

یولیوس ولهاوزن، خاور شناس قرن 19 و 20 آلمانی تاریخ نویسان مکتب بغداد را انتقاد می کرد. سرشناس ترین عضو این مکتب” سیف بن عمر” بود. این خاور شناس اشاره می کند که اخبار سیف بن عمر داستان های رمانتیک هستند.

Around the turn of twentieht century, Julius Wellhausen devise a classification schema grouping early Muslim historians into regional “ schools.“ He was highly critical of the members of the Iraqi school ( particularly Sayf b. Umar ) for their alleged sloppy chronologies, propensity to weave romantic tales, and for the telltale signs of tribal and partisan biases which their works exhibit

( Scott Savran: Arabs and Iranians in the Islamic Conquest Narrative, London and New York, 2018, P. 3-4 and 161-163 )

تاریخ طبری (۳۸ جلد به زبان انگلیسی) بسیار پرحجم است. همچنین این تاریخ‌نویس در ۳۰ جلد قرآن را تفسیر کرده است (تفسیر قرآن). با اینکه گفته شده که طبری بیش از ۸۰ سال زندگی کرده است بعید و حتا غیرممکن به نظر می‌رسد که یک فرد به تنهایی بتواند هزاران صفحه در باره تاریخ و قرآن مطلب بنویسد. این مسئله زمانی بغرنج تر می‌شود که قبل از نوشتن‌ِ تاریخ و تفسیر قرآن، طبری می‌بایست نخست مدارک را جمع‌آوری و مطالعه می‌کرد (جمع آوری مدارک نیز وقت می‌برد و به زمان احتیاج دارد). به اعتقاد پژوهشگران، طبری تاریخ خود را به زبان عربی نوشته است، اما یک نسخه کوتاه و مختصر از تاریخ طبری (تاریخ بلعمی ؟) نیز به زبان فارسی در دست است. به نظر محققان این نسخه‌ی فارسی‌ِ تاریخ طبری ار عربی ترجمه شده است. اما می تواند هم برعکس باشد؛ یعنی این که طبری، یا یک موسسه فرهنگی به نام طبری، اول این نسخه کوتاه را به زبان فارسی (در ایران؟) نوشتند و سپس با اضافه کردن روایت‌های دیگر، به عربی ترجمه کردند (نه فقط طبری، بلکه شش نویسنده حدیث ها : محمد بخاری از سمرقند که در نیشابور زندگی می‌کرد، سلم بن حجاج از نیشابور، ابو داود از سیستان، ترمذی از ترکمنستان، احمد بن شعیب نسائی از مرو و ابن ماجه از قزوین, همه یا ایرانی بودند یا ریشه ایرانی داشتند ). نکته مهم دیگر این است که در هیچ کتابخانه یا آرشیوی نوشته یا کتابی که به دستخط طبری باشد پیدا نشده است. قدیمی‌ترین نسخه‌ی تاریخ طبری از قرن ۱۲یا ۱۳ میلادی است. فرد یا افرادی، حداقل دو قرن پس از وفات طبری، تاریخ طبری را از روی نسخه اولی (اصلی؟) رونویسی کرده‌اند. دلیل اینکه تاریخ طبری در قرن‌های بعد رونویسی شده این است که زبان عربی‌ِ این رونویسی زبان عربی‌ِ قرن ۹ یا ۱۰ میلادی ( زمان زندگی طبری) نیست، بلکه زبان مدرن عربی است. مهم‌ترین ویژگی تاریخ طبری شفاهی بودن آن است. این مجموعه عظیم داستانی (تاریخ طبری) نخست ۱۰ نسل (۲۰۰ سال) دهان به دهان نقل شده بود تا اینکه در آخر طبری نامی آنرا با تمام جزئیات بر روی کاغذ آورد! صحت و درستی تاریخ‌های شفاهی به ویژه زمانی مورد شک و تردید است که روایت‌ها پس از یک دروه طولانی‌ِ دهان به دهان گشتن فقط به یک منبع تاریخی ختم شود، مانند تاریخ طبری، و در این جا امکان کنترل با دیگر منابع یا مدارک تاریخی (مانند سکه‌ها، سنگ‌ نبشته‌ها و اسناد کتبی) وجود ندارد. همچنین درستی چنین تاریخ‌های شفاهی آنگاه بیشتر مورد شک و تردید قرار می‌گیرند که از جزئیات خبر می‌دهند (پس از گذشت ۲۰۰ سال به خاطر آوردن تمام جزئیات یک واقعه تاریخی که طبری به آنها اشاره کرده است غیر ممکن است ). اطلاعات تاریخی ما از قرن ۷ میلادی، از سقوط ساسانیان و حمله اعراب به ایران، از تاریخ طبری برگرفته شده است. اما تاریخ طبری مانند شاهنامه فردوسی بیشتر اسطوره است تا تاریخ و هر دو نیز شباهت‌هایی با یک دیگر دارند: اولی اسطورهای میان‌رودان – غرب ایران) را تعریف می‌کند و دومی افسانه‌هایی که در خراسان (شرق ایران) شایع بودند را. شاهنامه و تاریخ طبری، هر دو، در قرن ۱۰ تنظیم شدند و بازگو کننده مرحله جدیدی از ادبیات اسطوره‌ای ایران هستند.

مجسمه ‘ Giordano Brunos ‘ در محل campo dei Fiori ( روم )

(تاریخ شهیدان راه هومانیسم را باید نوشت )

این فیلسوف به جرم رد مقوله تثلیث در دین مسیحیت و اینکه کره زمین مرکز کهکشان و بی حرکت نیست ( حتی زودتر از گالیله ) در 17 فوریه 1600 به دستور پاپ ( Clemens) زنده زنده در آتش هیزم سوزانده شد. Bruno نخست در ونیز زندانی و محاکمه و بعد به زندان روم انتقال داده می شود.

در دادگاه Bruno به این نکته اشاره می کند که از دید منطق مشکل می توان این نظریه را قبول کرد که مسیح پسر خدا است. در محاکمه روم یک هم سلولی از زندان ونیر شاهدت می دهد که فیلسوف کفر گفته است. در این دادگاه فیلسوف بخشی از مقولات فلسفی خود را که برای کلیسا کفرآمیز بودند به کنار می گذارد. بعد از این چشم پوشی از عقاید خود به نظر می رسید که فیلسوف توبه کرده و از زندان آزاد می شود. اما در تاریخ 21 دسامبر 1599 ناگهان Bruno اعلام می کند که نظریات فلسفی او درست هستند و غلط تفسیر شده اند. هشتم فوریه دادگاه حکم اعدام Bruno را صادر می کند و در تاریخ 17 فوریه 1600 فیلسوف را در روم، در میدان Campo dei Fiori ،پس از درآوردن لباس های او، می سوزانند. اما بطور واقع بینانه در تاریخ 17 فوریه کی بازنده بود، کلیسا یا Bruno ؟. فیلسوف جان خود را از دست داد، اما کلیسا دو چندان باخت. اول اینکه کشیش ها نتوانستند یک ‘ مرتد ‘ را به راه دین خود هدایت کنند و دوم اینکه روش آموزشی کلیسا مورد سوال قرار گرفت : کلیسا برای جلوگیری از اثرات نظریات غیر مذهبی بر افکار پیروان دین مسیحیت مجبور شد یک مخالف خود را بسوزاند. Bruno، پس از شنیدن حکم اعدام در دادگاه ، به قضات گفت ” شماها که این حکم را صادر کرده اید بیشتر وحشت دارید تا از من متهم که حکم را دریافت کرده “. کلیسا در سال 1992 از محکوم کردن گالیله در سال 1633 عذرخواهی کرد، اما تا به حال هیچ توضیحی در باره سوزاندن Bruno نداده است. کلیسا نه فقط  مرتدان را مجازات می کرد، بلکه همچنین جان همجنس گراها، یهودیان و زنانی که از نظر کشیش ها جادوگر محسوب می شدند نیز در خطر بود. به نقل از انجیل (انجیل  Matthew ) فرماندار رومی اروشلیم ( Pilatus) ،پس از اینکه دستور به صلیب کشیدن مسیح را صادر کرد، این توضیح را نیز داد که : ” من در ریختن خون این انسان دادگر بی تقصیرم “. به این ترتیب انجیل یهودیان را که از فرماندار رومی اروشلیم تقاضای مرگ مسیح را کرده بودند مقصر می داند. نابودی یهودیان در قرن بیستم ( هولوکاست ) بدون هم دستی خیلی از مسیحیان که حدود دو هزار سال سابقه دشمنی با قوم یهود را داشتند و دارند امکان پذیر نبود. واتیکان تا به امروز در این مورد هم که مسیحیان با وجدانی راحت در سوزاندن یهودیان با عاملان این جنایت همکاری کردند حرفی نزده است.  شورای واتیکان در سال 1965 اعلام کرد که تورات و انجیل از روح القدس ( خدا ) الهام شده اند. کتاب تورات  به طور واضح به زن جادوگر اشاره می کند : ” یک زن جادوگر نباید زنده بماند (کتاب Exodus). تورات خیلی صریح به یهودها دستور می دهد که پس از ضبط اموال بت پرست ها معبدها و محراب های آنها را خراب کنید ( کتاب Deuteronomium ) . تورات همچنین حکم اعدام را برای مردان همجنس باز تقاضا کرده است ( کتاب Levitikus) .آخرین فردی که به دستور کلیسا در اروپا اعدام شد یک زن سوئیسی بود.  Anna Göldi در سال ۱۷۸۲ ، ده سال قبل از انقلاب فرانسه، در سوئیس در زیر شکنجه مجبور گردید به جادوگری  اعتراف کند و در یک شورای پروتستانی ( دادگاه مسیحی ) به مرگ محکوم شد. جلاد با شمشیر گردن این زن بی گناه را از تن جدا کرد. این اواخر کلیسا ادعا می کند که در کتاب مقدس مسیحیان نوشته نشده است که  زنان به اصطلاح جادوگر و افرادی که دین مسیحیت را قبول ندارند می بایست بسوزند. مسئولان کلیسا ادامه می دهند که به علت فهم غلط از متن کتاب مقدس این جنایات اتفاق افتادند. این ادعا کلیسا را نمی توان قبول کرد. مسیح به صراحت به پیروان خود گوشزد می کند که : ” اگر کسی پیش من نماند می بایست مانند یک شاخه درخت انگور به کنار انداخته شود و در آتش بسوزد ” ( انجیل Johannes ). یکی ار بزرگترین جنایات تاریخ را مبلغین دین مسیحیت مرتکب شدند. در انجیل  ( Matthew) این خبر ( دستور ) برای پیروان دین مسیح آمده است: ” تمام قدرت در آسمان و زمین به من داده شده است. به همین علت بروید و ملت ها را به نام پدر، پسر و روح القدس تعمید دهید، پیرو خود کنید” . از ملت ها سوال نمی کنند که آیا می خواهند آزادانه به دین مسیح به پیوندند یا نه، بلکه با ” تمام قدرت در آسمان و زمین ” آنها (ملت ها ) می بایست مسیحی شوند. با این دستور انجیل مسیحیان اروپایی بومیان آمریکا جنوبی را برای پذیرفتن دین مسیحیت ( از قرن 15 به بعد ) قتل عام کردند. کلیسا بارها ادعا کرده است که مسیحیت ارزش و مقام زنان را ارتقا داده است، اما در اسطوره تولد مسیح از مریم باکره فقط تحقیر و خوار شمردن زنان نهفته است. این اسطوره  بدین معنا است که حاملگی، تولد و به طور کلی ویژگیهای جنسی زنان چیزهای کثیف و ناشایست برای پسر پاک خدا، برای مسیح هستند. ارزش زن برای کلیسا در باکره ای است، مانند حضرت مریم.

به طور کلی با تورات نوع جدیدی از نفرت و زور پا بر عرصه تاریخ گذاشت، نفرت از مرتدان، بت پرستان، کافران و آیین های معبد. زور و خشونت قبل از ادیان توحیدی نیز در دنیا بین ملت ها علیه یک دیگر به کار گرفته می شد، اما نه برای قبولاندن مذهب یک قوم بر قوم دیگر. هخامنشیان برای اشاعه دین زرتشت به یونان حمله نکردند ( فرض بر این که هخامنشیان زرتشتی بودند ) و اسکندر نیز علاقه ای نداشت خدایان یونان را به ایرانیان تحمیل کند. همچنین تاریخ نویسان خبر نداده اند که روم ملت های تحت تسلط خود را مجبور به پذیرفتن باور های مذهبی رومیان کرده باشد. کشورگشایی ایرانیان، یونانیان و در آخر رومی ها نه برای بر کرسی نشاندن مذهب ‘ درست’، یا ‘راستین’ خود بود و نه برای اصلاح کردن کافران. اعمال زور دنیای باستان سیاسی (برای قدرت) بود و نه مذهبی. ملت های باستانی تمایزی بین مذهب درست یا نادرست نمی گذاشتند و شاید این تمایز را نمی شناختند. اما با اولین دین توحیدی، دین یهود، این تفاوت بین درست و غلط آشکار گردید. یهودیان ادعا کردند که دین یهودیت درست ( برگزیده) است و سایر ادیان ( چند خدایی ) نادرست هستند. با ادیان ابراهیمی مرز بین مذهب درست ومذهب نادرست کشیده شد. اما اختلاف یهودیت با مسیحیت و اسلام در این است که یهودیان معتقدند که از طرف خدا انتخاب شده اند و اختلاف اساسی با سایر ملت ها دارند. یهودیان دیواری به دور خود کشیدند و ترغیبی نیز برای ترویج دین یهودیت ( توسط مبلغین یهودی ) تا به امروز از خود نشان نداده اند. اعمال زور و خشونت ( مذهبی ) یهودیان علیه خود یهودیان بود و نه مانند مسیحیت و اسلام علیه اقوام دیگر. به خاطر بیآوریم کشتار یهودیان بدست یهودیان در رابطه با داستان گوساله طلایی ( حتی کشتن برادر و دوستی که خدای دیگری – گوساله – را پرستش می کردند ) در کتاب ( Exodus ) ،یا اعمال زور یهودیان بر آن یهودیانی که با بیگانگان ازدواج کرده بودند و مجبور کردن آن ها به طلاق (کتاب Esra ) و کشتن کشیش های بعل توسط  Jehu, پادشاه یهودیان ( کتاب پادهشاهان). در مرحله اول این مسئله مهم نیست که آیا داستان های تورات ( گوساله طلایی، کشتن کشیش های بعل ) حقیقی هستند یا نه، بلکه چرا یک جامعه این صحنه های (نمادین ) زور و خشونت را به نمایش می گذارد. این تصاویر چه مفاهیمی در زمان شکل گرفتن این دین برای پیروان آن داشته است. در هر صورت امکان اینکه این مفاهیم نمادی زور و خشونت در یک موقعیت تاریخی حقیقت شوند و به طور حقیقی صورت بگیرند نیز وجود داشت. زمانی که  ‘ آنتیوخوس ‘، پادشاه سلوکی ( 215 – 164، قبل از میلاد ) دستور داد که فقط یک قانون در سرزمین تحت فرمانروایی او باید به اجراء در آید مورد مخالفت آن بخشی از یهودیانی قرار گرفت که فوانین مذهبی خود را معتبر می دانستند. یهودیان مخالف به فرمانده ای ‘یهودا مکابی’ (Judas Maccabeus) علیه پادشاه سلوکی قیام کردند. اما ‘ یهودا مکابی ‘ نه فقط در برابر دستورات پادشاه سلوکی مقاومت کرد، بلکه دست به کشتار آن عده از یهودیانی هم زد که موافق به اجراء درآمدن یک قانون در سرزمین تحت فرمانروایی آنتیوخوس بودند. داستان نمادی ‘گوساله طلایی’ در تورات، کشتن یهودیان به دستور موسی، در زمان حکومت ‘ آنتیوخوس ‘  به طور واقعی اتفاق افتا و این بار فرمانده قیام، ‘ یهودا مکابی’، فرمان کشتار را صادر کرد. اما اتفاق مهم در ادیان توحیدی استفاده از خط بود. قبل از دین یهود قوانین به طور شفاهی توسط شاه و یا حکمران اعلام می شدند و این امکان نیز وجود داشت که این قوانین با به قدرت رسیدن حکمران بعدی تغییر کنند. اما پس از نوشتن تورات قوانین خدایی ،ماندگار و غیر قابل تغییر شدند. این قوانین تمام امور زندگی انسان ها را در بر گرفتند و اجرای آنها  الزامی شدند. در جوامع ادیان توحیدی نقل قول از کتاب های مقدس جای تفکر آزاد شهروندان را گرفت .

کلاهخود  ‘ Miltiades ‘

    این کلاهخود که  فرمانده لشگر یونان  ‘ Miltiades ‘  در جنگ ماراتن بر سر داشت تنها چیزی است که از پیروزی یونانیان در جنگ با ایرانیان باقی مانده  ( به غیر از دو مارآتن که هر چهارسال یکبار در بازی های المپیک خاطره شکست ایرانیان از یونانیان را در اذهان جهانیان زنده می کند ).

باستان شناسان آلمانی در سال 1940 در المپیا ( یونان ) این کلاهخود را که قسمت بالای آن از بین رفته است حفاری کردند. در مرحله اول باستان شناسان متوجه نشدند که این کلاهخود فرمانده لشگر یونانیان در جنگ مارآتن است. همراه با کلاهخود اشیاء دیگری نیز بدست آمدند که برای باستان شناسان جالب تر و با اهمیت تر از کلاهحود به نظر می رسیدند. کلاهخود که  به  علت تاثیرات آب و هوا بشدت صدمه دیده بود ( زنگ زدگی ) نخست در جبعه ای محفوظ نگهداشته می شود. کلاهخود به مدت سیزده سال در جعبه می ماند تا یک باستان شناس  دیگر ( آلمانی ) آنرا پس تمیز کردن دو باره بررسی می کند. بعد از شستن و تمیز کردن این جمله به زبان یونانی در قسمت پایین کلاهخود ظاهر می شود : ” Miltiades  این کلاهخود را به خدای زئوس اهدا می کند “.  یونانیان به طور قطع امسال 2500 سالگی پیروزی بر علیه ایران در جنگ مارآتن را جشن خواهند گرفت. اوائل سپتامبر سال 490 قبل از میلاد در دشت مارآتن لشگر داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی، و سپاهیان یونان روبروی هم صف آرایی کرده بودند . تاریخ نویسان غربی خبر می دهند که تعداد سربازان ایرانی در جنگ ماراتن به مراتب بیشتر از نیروی های یونانی بودند. نام فرمانده هان ارتش ایران ‘ داتیس ‘  و ‘ آرتافارنس ‘ بود. لشگر یونانیان تشکیل شده بود از ده هزار سربازان آتنی، یک واحد پیاده نظام از برده ها که قول آزادی بعد از حنگ به آنها داده شده بود و هزار جنگجو از منطقه ‘ Plataea – پلاتایی ‘. رهبری لشگر یونان در اختیار ده ژنرال قرار داشت و فرمانده کل هر روز تغییر می کرد. این فرمانده هان بر طبق موازین دموکراتیک اوامر جنگی را بین خود تقسیم کرده بودند. شوراء جنگ یونانیان نظریه حمله غافلگیر کننده به ارتش ایران را که ‘ Miltiades ‘  آنرا ارائه داده بود قبول کرد. در صبح 11 سپتامبر سال 490 قبل از میلاد پیاده نظام یونانیان که مجهز به نیزه های بلند بودند در ستون های فشرده تحت فرمانده ی’ Miltiades ‘ به سپاه ایرانیان حمله کردند. ایرانیان، به نقل از تاریخ نویسان غربی، با دادن شش تا هفت هزار کشته مجبور به عقب نشینی شدند و با کشتی های خود ماراتن را ترک کردند. هرودت 50 سال بعد از پیروزی یونانیان از جنگ مارآتن یاد می کند. هشتاد سال بعد  آریستوفان (۴۵۶-۳۸۶) کمدی نویس یونانی اولین ’ کر مردان ‘ ( مردان آوازخوان )  ماراتن را به صحنه آورد و در این تئاتر مردان در آوازی مشترک چگونگی رگبار تیرهای کمان ایرانیان به سوی ارتش یونان را می خواندند. حتا قرن ها بعد از این جنگ یونانیان از ماراتن دیدن می کردند و بر این باور بودند  که صدای شیهه اسب های ایرانی را می شنوند .

‘ Miltiades ‘ قبل از جنگ مارآتن بر بخش کوچکی از ایونیان ( آسیا کوچک ) که تحت نفوذ امپراطوری ایران بود مستبدانه حکمفرمایی می کرد. بعد از سرکوب “قیام یونانیان” در سال 494 توسط ارتش ایران ‘ Miltiades ‘ به آتن برگشت. ‘ Miltiades ‘  تاکتیک سوار نظام ایرانیان را می شناخت و معتقد بود که فقط در یک دشت باز می توان سپاهیان ایران را شکست داد . ‘Miltiades’ ، با شناختی که از تاکتیک نظامی ایرانیان داشت، توانست سواره نظام نیرومند ارتش ایران را در دشت مارآتن از میدان به در کند . ‘Miltiades’ سر انجام خوبی نداشت. یک سال بعد از جنگ مارآتن آتنی ها به فرماندهی ‘Miltiades’ به جزیره Paros حمله کردند. آتنی ها نتوانستند بر ” Paros ” پیروز شوند و ‘Miltiades’ در این نبرد به شدت زخمی می شود. پس از بازگشت به آتن ‘Miltiades’ به جرم خیانت زندانی و به علت جراحات شدید در زندان جان می سپارد. تاریخ شناسان خبر داده اند که آتنی ها در نزدیکی دشت مارآتن تپه ای را برای به خاک سپردن دستجمعی سربازان کشته شده خود و جنگجویان از  ‘Plataea’ انتخاب کرده بودند. همچنین نقل شده است که بر سنگ های مرمر اسامی کشته شدگان سربازان آتنی (192 سرباز ) حکاری شده بود. در اواخر قرن هیجده باستان شناسان فرانسوی در تپه ای نیزه های مختلفی را که متعلق به ایرانیان و یونانیان بوده است حفاری کردند. اما تا اواخر قرن نوزده به درستی مشخص نبود که آیا خبر این قبر دستجمعی در تپه واقعیت دارد یا نه. اما در سال 1890 باستان شناسان یونانی در عمق سیزده متری این تپه به یک لایه از خاکستر، زغال سنگ های سوخته، باقیمانده استخوان های انسان برخورد کردند. همچنین سی بشقاب سفالی ( نماد پرستش کشته شده گان ) و یک ظرف با باقیمانده خاکستر استخوان ها در این حفاری بدست آمد. در این ظرف خاکستر سربازان آتنی محفوظ مانده بود. بدین ترتیب خبر تاریخ نویسان از گورستان سربازان یونانی در یک تپه صحت داشته است. باستان شناسان در اطراف دشت مارآتن تپه های کوچکتری را حفاری و فبر های دستجمعی دیگری را نیز پیدا کردند. به نقل از باستان شناسان در این قبر ها سربازان ایرانی به خاک سپرده شده بودند. تا به امروز یک گورستانی از برده های یونانی که با آتنی ها بر علیه ایران می جنگیدند یافت نشده است.

به عقیده اسلام شناسان سنتی قصد امویان از ضرب نقش صلیب بر روی سکه های خود نشان دادن تساهل و مدارا در  مقابل مسیحیان بوده است. سکه شناس فرانسوی ،Rika Gyselen ،نیز اشاره به مدارای مسلمانان در مقابل مسیحیان می کند. این سکه شناس همچنین یادآور می شود که شاید برای امویان فرقی نمی کرده است که چه نقشی بر روی سکه ها ضرب شود و یا اینکه در شرائط ناآرام ایران در این دوره مسیحیان نیز توانستند سکه های خود را ضرب کنند .( 1 )

سکه های “عرب – ساسانی“

  بخش راست: یک صلیب در وسط سکه بر روی چهار پله و در کنار، به حروف پهلوی، وآژه “(?) Panãh-yazd”

بخش چپ: دو صلیب در وسط سکه بر روی یک دیگر و در دور حروف ( ناخوانا )  بزبان  پهلوی

بخش راست: نقش صلیب در وسط سکه و در کنار (  قسمت راست) به خط پهلوی مخفف بیشاپور ( BYŠ ) ” ، مکان ضرب سکه. در بخش چپ ، در کنار، لغت عربی ” بسم الئه “

( Rika Gyselen, Arab – Sasanian Copper Coinage, Wien 2009 )

 از طرف دیگر ایران شناس آلمانی , Gaube, اشاره به سکه های با نقش صلیب از ‘ سلم بن زیاد ، حکمران مرو از سال 685 می کنند. این ایران شناس آلمانی ادامه می دهد که ضرب این سکه ها یک اشتباه نبوده و با توجه به ساکنان مسیحی شهر مرو و انزجار مسلمانان از مسیحیان می بایست علت ضرب این سکه های صلیب دار بررسی شوند. Gaube اما اضافه می کند که شاید ‘ بن زیاد ‘ برای حفظ فرمانروایی خود در مرو احتیاج به پشتیبانی مسیحیان این شهر را داشته و به همین علت نیز نقش صلیب را بر روی سکه های خود ضرب کرده است. (2 ) 

(1) –  Rika Gyselen, Arab – Sasanian Copper Coinage, Wien 2009، P 15

Österreichische Akademie der Wissenschaft

Veröffentlichungen der Numismatischen Kommission – Band 34

(2) –  H.Gaube, Arabosasanidische Numismatik ,1973, P. 12